Op dit moment is 1,5kV standaard op 75% van het Nederlandse spoornetwerk. Dit is bijna honderd jaar geleden ingevoerd en wordt als achterhaald beschouwd. Nu rijden er meer, langere en zwaardere treinen dan destijds. Meer energiecapaciteit is daarom wenselijk.
Optrekken
Een eventuele transitie naar 3kV levert verschillende voordelen op. Treinen kunnen sneller optrekken en afremmen met een verhoogde bovenleidingspanning. Daardoor kan de capaciteit van het spoor worden vergroot: treinen kunnen korter achter elkaar rijden. Bovendien worden reistijden dan korter. Een hogere spanning is ook duurzamer: in totaal levert het een energiewinst op van bijna 20%. Dit is een van de belangrijkste argumenten om over te stappen naar 3kV. Het maakt treinreizen duurzamer.
Ombouw
De MKBA was gericht op de kosten voor ombouw van de infrastructuur en materieel, en op de baten in energieverbruik en rijtijdwinst. De tussenstand is niet positief voor 3kV, schrijft de staatssecretaris Van Veldhoven in een Kamerbrief. De investerings- en onderhoudskosten van de infrastructuur en het materieel bedragen 1,5 tot 2 miljard euro. Ook zou het op lange termijn een negatief saldo van 55 miljoen tot 435 miljoen euro betekenen, omdat de kosten hoger zijn dan de opbrengsten.
Een terugvaloptie is 1,5kV Eco. Dit houdt in dat er maatregelen worden getroffen in de infrastructuur om energieverlies bij het transport van elektriciteit tegen te gaan. Ook wordt een deel van de remenergie hergebruikt. Dit levert een energiewinst op van bijna 10%. Een nadeel is dat hiermee de capaciteit van het spoornetwerk niet kan worden vergroot. Daartegenover staat wel dat deze optie veel goedkoper is, mede doordat hiervoor alleen de infrastructuur hoeft worden aangepast, niet het rijdend materieel.
Second opinion
Het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM) heeft een second opinion uitgevoerd. Volgens het Kennisinstituut moet de MKBA ‘met de nodige relativering’ bekeken worden, omdat de baten en kosten afhankelijk zijn van een aantal cruciale aannames. Ook zijn in het rapport van ProRail en NS risico’s bekeken, maar niet uitgedrukt in bedragen.
Deze risico’s zijn onder andere een tekort aan materieel gedurende de ombouw naar 3000 volt, geen of te late toelating van materieel doordat bestaand materieel moet voldoen aan een nieuw en strenger toetskader, verminderde operationele prestaties door uitval en storingen door spanningssluizen, en uitval van treinen door kinderziektes en mogelijk beperkte praktijktestmogelijkheden. Bij de overgang naar 1,5kV Eco is maar één risico geïdentificeerd, namelijk een mogelijke uitloop van nachtelijke buitendienststellingen.
Het KiM concludeert dat het te voorbarig is om op basis van de mogelijke financiële uitkomsten van beide opties een keuze te maken. ‘Verhoging van de bovenleidingspanning naar 3kV is een maatregel die mogelijk kan bijdragen aan een capaciteitsverruiming voor toekomstige vervoersknelpunten. Dit belangrijke positieve effect is nog niet gekwantificeerd’, schrijven de onderzoekers.
Praktijkproef
ProRail en NS willen de capaciteitsvoordelen graag nader onderzoeken, ook om deze MKBA te valideren. De second opinion van KiM onderstreept deze wens. Onderdeel hiervan is een praktijkproef. De staatssecretaris schrijft in haar brief dat ze meer onderzoek wil naar de kosten en gaat in kaart brengen hoe en wanneer er eventueel over kan worden gegaan op 3kV.